O czterech takich, co zmienili kształt polityki migracyjnej UE

Czas czytania: 6 minuty

Grupa Wyszehradzka to organizacja regionalna, która skupia cztery państwa Europy
Środkowej: Polskę, Czechy, Węgry oraz Słowację
. Nazwa grupy jest znana również jako
„Wyszehradzka czwórka” lub „V4”. Wspólnym mianownikiem dla wszystkich określeń jest
nazwa miasta, w którym królowie Czech, Węgier i Polski spotkali się, aby ustalić warunki
współpracy między swoimi królestwami w dziedzinie polityki oraz handlu. W lutym 1991
roku, czyli 656 lat później prezydenci Czechosłowacji, Polski oraz Węgier zainicjowali
kooperację w tym samym miejscu. Rok 2021 jest szczególny dla grupy, ponieważ świętuje
ona swoje trzydziestolecie.


Charakterystyka państw członkowskich

Republika Czeska jest jednym z najmłodszych państw europejskich. Kraj ten jest
jednolity narodowo – Czesi stanowią 81,2% ogółu populacji.1 Z perspektywy Czech
przynależność do Grupy Wyszehradzkiej stwarza możliwość wzmacniania współpracy
sektorowej.

Republika Słowacka to państwo uważane przez wielu historyków za pierwsze
niezależne państwo słowackie, jednakże schedę roszczą sobie również Czesi. Republika
stanowi pomost pomiędzy Unią Europejską a Grupą Wyszehradzką. Słowacki rząd nie
zamierza zacieśniać więzów politycznych w Grupie Wyszehradzkiej kosztem ściślejszej
integracji w ramach UE.2

Rzeczpospolita Polska jako państwo unitarne również nie odbiega od zróżnicowania
narodowościowych wcześniej wymienionych sojuszników. Narodowość polską deklaruje około 96% obywateli.3 Nie jest to sytuacja często spotykana w Europie. Współpraca Polski
w ramach V4 jest przykładem próby zacieśniania więzi politycznych i gospodarczych.
Węgry, zajmujące dziewiętnaste miejsce pod względem powierzchni, obejmują około
1% całego terytorium Europy. W szeregach V4 kraj aspiruje do pełnienia roli lidera
konserwatywnego nurtu politycznego. Przyczyniło się do tego ich zdecydowane stanowisko
w sprawie przeciwdziałania skutkom kryzysu migracyjnego.


Migracja: wyzwanie dla Europy
Pierwsze oblicza koncepcji doświadczono podczas europejskiego kryzysu
migracyjnego, który rozpoczął się w 2013 roku a w 2015 roku osiągnął punkt kulminacyjny.
Coraz większa liczba osób przybywała drogą morską przez Morze Śródziemne,
doprowadzając do niespotykanego w XXI- wiecznych dziejach kryzysu demograficznego
oraz politycznego. 20 lipca 2015 roku na szczycie Rady UE podjęto decyzję o relokacji 40
tysięcy uchodźców przebywających na terenie Włoch, Grecji oraz Węgier. Limit ten został
zwiększony do 120 tysięcy decyzją Rady UE z 22 września 2015 roku.4
Stanowisko zostało przyjęte kwalifikowaną większością głosów. Polska jako jedyne
państwo wyszehradzkie opowiedziało się za jej przyjęciem. Wówczas rząd Ewy Kopacz
stanął w obliczu krytyki, a media obwieściły koniec Wyszehradu. Po wyborach
parlamentarnych z października 2015 roku, nowy rząd zmienił wcześniejsze ustalenia i
poparł w swej polityce wspólne stanowisko V4. Pozostałe państwa od początku sprzeciwiały
się propozycjom Unii Europejskiej. Ich sprzeciw wobec przymusowych kwot miał wiele
uwarunkowań wewnętrznych, np. brak kontaktów historycznych z kulturą islamu.
Słowacki premier Robert Fico zapowiedział zaskarżenie decyzji do Trybunału
Sprawiedliwości UE. Premier Republiki Czeskiej nie sprzeciwił się idei, ale wskazał
na konieczność zakończenia konfliktów w Syrii oraz Libii. Uznał tym samym konflikt za
główną przyczynę kryzysu migracyjnego w Europie. Państwa V4 we wspólnym oświadczeniu stwierdziły, że będą nadal wypełniać swoje obowiązki przewidziane w dorobku
prawnym UE, w tym obowiązek ochrony granic zewnętrznych UE i strefy Schengen.5


Grupa Wyszehradzka a plan Unii Europejskiej

Kraje Wyszehradu wypracowały własne rozwiązanie kryzysu migracyjnego,
które miało skutecznie przeciwdziałać prawdziwym przyczynom migracji. Grupa optowała
za dążeniem do zakończenia konfliktu w Syrii, stabilizację sytuacji w Iraku oraz w
państwach Afryki Północnej. Kluczem do zatrzymania presji migracyjnej miało zostać
wypracowanie współpracy z państwami trzecimi. W oczach opinii publicznej był to jasny
sygnał powrotu do jedności V4.

Niedługo po ogłoszeniu jednego z największych kryzysów migracyjnych odbył się,
w Valletcie, nieformalny szczyt UE- Afryka. Wyszedł on naprzeciw oczekiwaniom V4,
ponieważ ponownie ustalono za priorytet ratowanie życia migrantów. Zdecydowano również
o poprawie zarządzania przepływem migrantów, kierując się zasadami solidarności,
partnerstwa i wspólnej odpowiedzialności. Unia Europejska zaoferowała również krajom
afrykańskim ułatwienia wizowe, zależne od realizowania porozumień o przyjmowaniu
odsyłanych z krajów członkowskich nielegalnych imigrantów.

Podjęty problem nie został pozytywnie rozpatrzony przez kraje V4. Czechy, Słowacja
oraz Węgry wyraziły stanowczy sprzeciw wobec kwot podziału uchodźców między państwa
członkowskie zaproponowany przez Komisję Europejską. Polska sprzeciwiła się wobec
ustanowienia samego mechanizmu podziału kwotowego, ze względu na jego precedensowy
charakter. Negatywną decyzję uzasadniono brakiem pozytywnego wpływu zaproponowanych
rozwiązań. Kraje V4 przedstawiły własne pomysły, które polegały na udzielaniu pomocy
potencjalnym migrantom w miejscu ich pochodzenia, poprzez niwelowanie konfliktów
zbrojnych, czy pomocy gospodarczej i humanitarnej.6

Nowa odsłona kryzysu
Temat kryzysu migracyjnego był często poruszany podczas spotkań przywódców V4.
We wspólnym oświadczeniu państwa podjęły problem konieczności zabezpieczenia
zewnętrznych granic UE oraz granic Macedonii. Zaapelowano ponadto o utworzenie
alternatywnego planu wsparcia dla Zachodnich Bałkanów. Węgry oraz Polska zaznaczyły
niemożność przyjęcia uchodźców ze względu na wzmożoną liczbę migrantów z Ukrainy
przybywających od 2014 roku do tych państw.7 Kolejną odsłonę polityki migracyjnej Grupy 7
Wyszehradzkiej można było zaobserwować 16 września 2016 roku po szczycie Unii
Europejskiej w Bratysławie. Stanowiła ona pewnego rodzaju kontynuację postanowień
zawartych w oświadczeniu ze szczytu w Pradze. Kraje V4 podkreślały istotną rolę
wzmocnienia współpracy z państwami trzecimi, w tym z Turcją – na płaszczyźnie tranzytu
oraz pochodzenia, a także ochronę zewnętrznych granic UE. Polityka migracyjna powinna
opierać się na zasadzie „elastycznej solidarności”. Koncepcja ta powinna umożliwić
państwom członkowskim podejmowanie decyzji w sprawie konkretnych form wkładu, z
uwzględnieniem ich doświadczenia i potencjału.8 W wydanym oświadczeniu V4 oschle 8
potraktowała doświadczenia Unii Europejskiej w zwalczaniu napływu nielegalnych
imigrantów. Według Grupy wszelkie decyzje nie wpływały skutecznie na rozwiązaniu
problemu. Niezaprzeczalnym jest fakt, że kryzys migracyjny okazał się być poważnym
spoiwem luźnej współpracy V4.


Konsekwencje czy pozytywny wpływ?
Czas kryzysu, chociaż niósł za sobą duże konsekwencje dla funkcjonowania struktur
Unii Europejskiej, miał pozytywny wpływ na Grupę Wyszehradzką. Jeśli chodzi o podejście
zdroworozsądkowe i takie spojrzenie na przyszłość, to czas pokazał absolutną rację państw
Grupy Wyszehradzkiej, naszego jednolitego i twardego stanowiska, że trzeba pomagać
uchodźcom jak najbliżej krajów, z których musieli uciekać w związku z zagrożeniem życia
i z wojną, że trzeba wspierać te państwa, w których są obozy uchodźców, trzeba wykładać
pieniądze na to, żeby te obozy uchodźców mogły funkcjonować jak najlepiej, ale trzeba bronić także zewnętrznej granicy Unii Europejskiej. Dla państw Grupy Wyszehradzkiej i ich 9
pozycji na forum Unii Europejskiej kryzys migracyjny stał się testem spójności Grupy. W
wyniku długotrwałych negocjacji kraje należące do V4 zaczęły być traktowane jako aktywni
przeciwnicy nieograniczonego dostępu migrantów do Unii Europejskiej.9 Opisywany problem
stał się ponadto ważnym tematem w polityce wewnętrznej w państwach Grupy, skutecznie
wykorzystywanym przez rządzących polityków do podsycania nastrojów antyimigracyjnych i
po części antyunijnych. Dla państw V4 istotnym punktem stał się nacisk na względy
bezpieczeństwa wewnętrznego.

  • Bibliografia:
  • 1. Ł. Ogrodnik, Grupa Wyszehradzka w polityce Republiki Czeskiej, biuletyn Polskiego Instytutu Spraw 1
    Międzynarodowych, Nr 91(1441), Warszawa 2016.
    2. Ł. Ogrodnik, Słowacja stara się być pomostem między Grupą Wyszehradzką a Unią Europejską, biuletyn Polskiego Instytutu Spraw Międzynarodowych, Nr 91(1441), Warszawa 2016.
  • 3. Dane według spisu ludności z roku 2002. W porównaniu ze spisem powszechnym przeprowadzonym w 2011 roku, zwiększeniu uległa liczba osób zgłaszających przynależność do mniejszości etnicznych.
    4. M. Dahl, A. Dziudzik, Państwa Unii Europejskiej wobec kryzysu imigracyjnego z 2015 roku, s.19
  • 5. Wspólne oświadczenie szefów rządów państw Grupy Wyszehradzkiej, Praga, 4 września 2015 r. 5
    6. R. Grodzki, Grupa Wyszehradzka i kryzys uchodźczy: solidarnie przeciw solidarności europejskiej? „Przegląd Strategiczny” 2016, nr 9, s. 386
  • 7. Premierzy Grupy Wyszehradzkiej wzywają do umocnienia Europy https://www.polskieradio24.pl/5/3/Artykul/ 7
    1583061,Premierzy-Grupy-Wyszehradzkiej-wzywaja-do-umocnienia-Europy
    8. Joint Statement of the Heads of Governments of the V4 Countries, Bratislava, 16 September 2016, https://
    www.euractiv.com/wp-content/uploads/sites/2/2016/09/Bratislava-V4-Joint-Statement-final.docx.pd
  • 9.Oświadczenie Prezydenta RP podsumowujące szczyt V4 na Słowacji https://www.prezydent.pl/aktualnosci/
    wypowiedzi-prezydenta-rp/wystapienia/art,546,oswiadczenie-prezydenta-rp-podsumowujace-szczyt-v4-naslowacji.html

Autor: Zuzanna Czernicka

Głos Pokolenia
Głos Pokolenia

Głos Pokolenia to Stowarzyszenie zrzeszające młodych ludzi z całego kraju, którym przyświecają wspólne cele, takie jak edukacja młodzieży z zakresu budowania społeczeństwa obywatelskiego.
Jeżeli chcesz nam pomóc napisz do nas!

Artykuły: 42