Rynek pracy w obliczu bezrobocia- czyli wyzwania współczesnej gospodarki

Bezrobocie – czym jest? 

Z bezrobociem mamy do czynienia wtedy, gdy dana osoba, w wieku produkcyjnym, gotowa i zdolna do pracy nie może jej znaleźć. Co istotne, aby zostać uznanym za osobę bezrobotną, należy aktywnie poszukiwać pracy zarobkowej.  

We współczesnej gospodarce można wyróżnić kilka rodzajów bezrobocia, w zależności od sposobu spojrzenia na ten problem. Wśród nich wyodrębnić można: 

1. Bezrobocie przymusowe, czyli sytuacja, gdy osoby są skłonne do podjęcia pracy zarobkowej, lecz nie mogą jej znaleźć z powodu braku dostępnych miejsc pracy; 

2. Bezrobocie dobrowolne, czyli sytuacja, gdy osoba bezrobotna nie chce podjąć pracy zarobkowej z powodu niezaakceptowania obecnej stawki (płacy); 

3. Bezrobocie frykcyjne, z którym mamy do czynienia, gdy mówimy o tzw. bezrobociu przejściowym. Tworzą je bowiem osoby zmieniające w danym momencie miejsce pracy czy w trakcie przebranżowienia. Do tego bezrobocia zaliczyć można także osoby dopiero co wchodzące na rynek pracy – przykładowo absolwenci szkół; 

4. Bezrobocie jawne, czyli takie, które jest ujęte przez statystyki; 

5. Bezrobocie ukryte, które charakteryzuje się tym, iż osoba bezrobotna jest niezarejestrowana, przez co nieujęta w statystykach. 

Rynek pracy – jak działa?

W celu lepszego zrozumienia jak działa rynek pracy i kiedy można mówić o występowaniu na nim bezrobocia, możliwe jest zobrazowanie tej sytuacji na wykresie. 

„Rynek pracy” 

Źródło: https://encyklopedia.pwn.pl/haslo/bezrobocie;3876818.html 

Rynek pracy posiada dość specyficzną cechę, która odróżnia go od innych. Mówiąc dokładniej, popyt jest tworzony przez przedsiębiorstwa, zaś podaż tworzą osoby chętne podjąć pracę. Tym samym, rynkowy popyt na pracę, zobrazowany powyżej, tworzony jest przez przedsiębiorstwa gotowe zatrudnić daną osobę. Krzywa ta jest opadająca, a więc przedsiębiorstwa są skłonne zaoferować tym większą liczbę miejsc pracy, a więc i zatrudnić więcej osób, im niższa będzie płaca realna. 

Rynkową podaż pracy można nazwać tak naprawdę także i zasobem siły roboczej, a więc sumą osób faktycznie zatrudnionych jak i osób bezrobotnych (tych zarejestrowanych). Zauważalna jest tendencja wzrostowa tej krzywej, gdyż im wyższa będzie płaca realna, tym więcej osób gotowych będzie podjąć pracę za daną stawkę.  

Miejsce, gdzie obydwie krzywe się przecinają, nazywane jest punktem równowagi rynku pracy. Jest to sytuacja pełnego zatrudnienia, czyli takiego, w którym wszystkie osoby, które akceptowały dany poziom płac, znalazły pracę. 

Struktura rynku pracy 

Aby lepiej zrozumieć, kiedy mamy konkretnie do czynienia z bezrobociem, istotne jest spojrzenie na strukturę rynku pracy, przedstawioną poniżej. 

„Status na rynku pracy” 

Źródło: https://ideologia.pl/bezrobocie-w-polsce/ 

Z grafiki można zauważyć, iż do osób aktywnych zawodowo zalicza się zarówno osoby pracujące, jak i bezrobotne, mimo że mogłoby wydawać się, iż to bezrobotne osoby będą tymi biernymi zawodowo. Niemniej jednak do osób biernych zawodowo zaliczane są osoby, które w danym momencie nie uznaje się za zasób siły roboczej, a więc ani nie pracują, ani nie są bezrobotne. Co ciekawe, do tej grupy zaliczani są studenci studiów stacjonarnych, nawet jeśli są gotowe do podjęcia pracy i aktywnie jej poszukują.

Przyczyny bezrobocia 

Bezrobocie jako zjawisko, ze względu na swoją powszechność, posiada wiele przyczyn, przez które występuje. Do najważniejszych zaliczyć można wysokie koszty pracy dla pracodawców, gdyż nie będą oni chętni do oferowania miejsc pracy w sytuacji, gdy będzie się to wiązało dla nich z dodatkowymi obciążeniami finansowymi.  

Istotna do podkreślenia jest także sytuacja niedostosowania kwalifikacji czy poziomu/struktury kształcenia do potrzeb gospodarki. W takiej sytuacji potencjalni pracownicy nie są w stanie znaleźć zatrudnienia, gdyż nie posiadają takiego zakresu wiedzy czy edukacji, która by sprostała oczekiwaniom pracodawców.  

Oprócz tego wymienić można spadek popytu na dane dobra, przez co niepotrzebna jest aż tak wysoka liczba pracowników, bierna postawa bezrobotnych, spowolnienie rozwoju gospodarczego czy nawet i polityka społeczna państwa. W sytuacji, gdy państwo oferuje wysokie zasiłki dla bezrobotnych, o stawce przewyższającej czy podobnej do tej, które dana osoba otrzymałaby z zatrudnienia, motywacja do podjęcia pracy takiej osoby automatycznie spada. 

Coraz to bardziej dynamiczny rozwój ekonomiczny, społeczny czy technologiczny unaocznia nowe przyczyny bezrobocia czy wzmacnia ich działanie. Ciężkie jest wymienienie, jak zostało wcześniej wspomniane, wszystkich przyczyn, jednakże istotne jest zrozumienie, iż każde zdarzenie w gospodarce może mieć wpływ na to, jak kształtuje się stopa bezrobocia w danym kraju. 

Skutki bezrobocia 

Istotne są nie tylko przyczyny bezrobocia, ale także jego skutki. Wśród nich można mówić o tych zarówno pozytywnych, jak i negatywnych.  

Wśród pozytywnych wymienić można wysoką wydajność czy dyscyplinę pracy – jeśli pracownicy obawiają się utraty pracy, to będą starać się wykonywać ją jak najlepiej, aby nie doszło do ich zwolnienia. Tym samym wzrośnie także i staranność wykonywania obowiązków przez pracowników. Naturalnie dojdzie także i do wzrostu konkurencji na rynku pracy, a więc część bezrobotnych będzie dążyła do osiągnięcia przewagi nad rywalami w walce o miejsce pracy poprzez podnoszenie swoich kwalifikacji czy umiejętności. 

Bezrobocie znane jest jednakże głównie jako zjawisko negatywne. Skutki te można podzielić na trzy grupy – ekonomiczne, psychologiczne i społeczne. 

Źródło: https://forsal.pl/gospodarka/bezrobocie/artykuly/8744233,polska-z-drugim-najnizszym-bezrobociem-w-ue-eurostat-podal-dane-za-ma.html 

Do ekonomicznych zaliczyć można: 

Do psychologicznych możemy zaliczyć frustrację, złość, bezsilność, uczucie niezadowolenia z życia, utratę poczucia własnej wartości, stres czy ostateczny brak wiary we własne możliwości i zdolności. 

Skutki społeczne można niejako połączyć także i z tymi psychologicznymi. Do najważniejszych wskazać należy emigrację zarobkową, zwłaszcza w sytuacji występowania bezrobocia długoterminowego, obniżenie standardu życia, wyższa skłonność do popadania w nałogi takie jak alkoholizm czy narkomania, a także i konflikty, spowodowane skutkami psychologicznymi, co prowadzić może do chociażby rozwodów. 

Podsumowując, bezrobocie ma szerokie spektrum skutków, które wpływają na jednostki, społeczeństwo i gospodarkę. Dlatego ważne jest podejmowanie działań mających na celu redukcję bezrobocia i tworzenie bardziej stabilnych możliwości zatrudnienia. 

Sposoby walki z bezrobociem 

Jak można zauważyć przez pryzmat skutków, bezrobocie jest przede wszystkim zjawiskiem negatywnym, który ma wpływ nie tylko na gospodarkę, ale także i na społeczeństwo. Możliwe są jednakże działania, aby bezrobocie minimalizować i nie doprowadzać do jego wzrostu.  

Jednym z takich sposobów jest tworzenie przyjaznego dla przedsiębiorstw i biznesu środowiska. Główną tego ideą jest działalność rządów czy instytucji prowadząca do tworzenia sprzyjających przedsiębiorstwom warunków działania – przykładowo obniżenie obciążeń administracyjnych. 

Istotne jest skupienie się także na samym aspekcie edukacji osób poszukujących pracy. Zapewnienie odpowiedniej jakości edukacji czy zwiększenie dostępności szkoleń oraz kursów umożliwia nabywanie coraz to nowszych umiejętności, a także pozwala na dostosowanie się do zmieniających się warunków rynku pracy. Efekt ten osiągnąć można także przez pryzmat działalności rządów, które wprowadzać mogą programy społeczne obejmujące szkolenia czy staże, a także subsydia dla pracodawców, które zachęcą do zatrudnienia bezrobotnych. 

W przypadku sektorów, w których zauważalne jest wysokie bezrobocie, szczególnie ważna jest działalność państwa poprzez programy restrukturyzacyjne. Mogą one pomóc pracownikom dostosować się do zmian na rynku pracy. Jako przykłady można podać chociażby przekwalifikowanie zawodowe, wsparcie finansowe czy subsydia dla przedsiębiorstw tworzących nowe miejsca pracy. 

Kluczowe jest monitorowanie rynku pracy, badanie trendów bezrobocia, a także odpowiednia strategia walki z tym zjawiskiem. Poprzez powyższe sposoby przeciwdziałania bezrobociu podkreślić należy współpracę między sektorem publicznym, prywatnym i społeczeństwem, która jest kluczowa w polityce zwalczania bezrobocia. 

Bezrobocie w Europie 

Jak wygląda sytuacja bezrobocia w Europie? Obrazuje to mapa autorstwa Eurostatu na rok 2022, która przedstawiona została poniżej.  

“Bezrobocie w Europie na rok 2022“

Źródło: Eurostat

Jak można zauważyć, poziom bezrobocia różni się między krajami, jednakże należy tutaj przypomnieć, iż wpływ na bezrobocie ma nawet charakter gospodarki, a także występująca w danym kraju sezonowość. Najniższe bezrobocie zostało zarejestrowane w centrum, a więc można tutaj wspomnieć o Holandii, Czechach, Niemczech, Węgrzech czy Polsce. Najwyższe zaś szczególnie odznacza się na południu Europy.

Podsumowując, bezrobocie jest złożonym problemem, który wymaga kompleksowego podejścia i działań, zarówno na poziomie polityki publicznej, jak i na poziomie jednostek i społeczeństwa. Zmniejszenie bezrobocia wymaga bowiem holistycznego podejścia do problemu, zaczynając od strategii, odpowiednich inwestycji i zrozumienia oraz dostrzeżenia dynamicznych zmian zachodzących na rynku pracy się rynku pracy. Osiągnięcie zrównoważonego wzrostu gospodarczego czy tworzenie stabilnych miejsc pracy stanowi kluczowy element, ale także i wyzwanie do poprawy jakości życia poszczególnych jednostek, a w konsekwencji i całego społeczeństwa.