4 kwietnia byliśmy świadkami przystąpienia Republiki Finlandii do NATO. Sojusz rozrósł się do rozmiaru 31 państw członkowskich i jest określany jako współcześnie (a czasem wręcz historycznie) najsilniejszy sojusz polityczno-wojskowy na świecie. Jest to więc dobra okazja, by pochylić się nad samą jego istotą, historią kolejnych rozszerzeń oraz konsekwencji ekonomiczno-politycznych dla państw członkowskich.
NATO – Organizacja Traktatu Północnoatlantyckiego
NATO jest międzynarodowym układem powstałym w 1949 roku (4 kwietnia nastąpiła ratyfikacja traktatu, 24 sierpnia wszedł on w życie), którego głównym celem była obrona przed Związkiem Radzieckim. Kiedy ZSRR uległo rozpadowi, sojusz stracił swój pierwotny cel, jednak nadal pełni wiele ważnych funkcji – stabilizacyjną, wobec konfliktów regionalnych oraz jest gwarancją bezpieczeństwa militarnego państw, a także integracyjną – łączy państwa zachodnie wokół USA.
Rozszerzenia NATO
Na początku NATO skupiało 12 państw (10 państw zachodnioeuropejskich oraz Kanadę i Stany Zjednoczone). Kolejne rozszerzenia obejmowały Grecję i Turcję, RFN, Hiszpanię. Po upadku komunizmu w Europie sojusz rozszerzony został na Europę Wschodnią (Polska została przyjęta do NATO 12 marca 1999 r.) oraz Bałkany. Ostatnim rozszerzeniem była Finlandia w 2023 roku.
Źródło: https://www.statista.com/chart/26674/european-countries-by-year-of-joining-nato/
Na podstawie powyższej mapy można zauważyć, że Szwajcaria oraz Austria, ze względu na swoją politykę neutralności, nie należą do sojuszu.
Konsekwencje ekonomiczne
Przystąpienie do sojuszu wymaga złożenia odpowiedniej ilości środków finansowych na unowocześnienie uzbrojenia i unifikację systemów wojskowych. Kluczowy jest tu program NATO Security Investment Programme (NSIP).
Czym jest NSIP?
Jest to program, który obejmuje duże inwestycje, głównie w system dowodzenia i kontroli. W latach 1999-2013 Polska wniosła do budżetu około 900 mln zł, zaś środki przyznane Polsce wynosiły 1,4 mld zł, co czyni Polskę dużym beneficjentem. Środki te zostały przeznaczone na m.in. modernizację infrastruktury strategicznej oraz zakup zaawansowanych systemów teleinformatycznych i wczesnego reagowania.
NATO jest finansowane z bezpośredniego i pośredniego wkładu swoich członków.
Wspólne fundusze organizacji składają się z bezpośrednich wkładów do wspólnych budżetów i programów, co stanowi zaledwie 0,3% całkowitych wydatków sojuszu na obronę. Fundusze te umożliwiają NATO kierowanie całą organizacją i jej dowództwami wojskowymi.
Składki krajowe (lub pośrednie) są największym składnikiem finansowania Sojuszu i są ponoszone przez poszczególne państwa członkowskie. Obejmują one siły i zdolności posiadane przez każde państwo członkowskie, które są dopasowywane do zdolności kontrybucji finansowej w wydatkach NATO dotyczących elementów obrony oraz operacji wojskowych. Bezpośrednie składki finansują budżety, programy i zdolności wspierające cele, priorytety i działania, które służą interesom sojuszu jako całości i nie mogą być racjonalnie ponoszone przez żadnego pojedynczego członka, takie jak operacje i misje paktu, obrona powietrzna lub systemy dowodzenia i kontroli obejmujące cały sojusz.
Wszyscy członkowie wnoszą wkład w finansowanie NATO przy użyciu uzgodnionej formuły podziału kosztów wywodzącej się z dochodu narodowego brutto państw członkowskich. Jest to zasada wspólnego finansowania i świadczy o podziale obciążeń w działaniu. Zalecana przez organizację wysokość składki powinna być na poziomie 2% PKB. Zaledwie siedem krajów w 2023 r. osiągnęło ten poziom. Były to Grecja (3,54 proc.), Stany Zjednoczone (3,46 proc.), Litwa (2,47 proc.), Polska (2,42 proc.), Estonia (2,12 proc.), Wielka Brytania (2,12 proc.) i Łotwa (2,07 proc.).
Pakt Północnoatlantycki ma trzy główne wspólnie finansowane budżety: budżet cywilny (finansujący Kwaterę Główną), budżet wojskowy (finansujący strukturę dowodzenia Organizacji) oraz Program Inwestycji NATO w Bezpieczeństwo (finansujący infrastrukturę i zdolności wojskowe).
Programy i inicjatywy mogą być również finansowane wspólnie, co oznacza, że uczestniczące państwa mogą określać priorytety i ustalenia dotyczące finansowania, podczas gdy NATO zapewnia nadzór polityczny. Wspólne finansowanie Sojuszu opiera się na silnych mechanizmach zarządzania, a członkowie Sojuszu wspólnie decydują, co kwalifikuje się do wspólnego finansowania i ile można wydać każdego roku. Razem decydują również o danych dotyczących planowania zasobów w perspektywie średnioterminowej. Rada Północnoatlantycka nadzoruje wspólne procesy finansowania, którymi zarządza Rada ds. Polityki Zasobów i Planowania, Komitet Budżetowy i Komitet Inwestycyjny.
Źródło: https://ziotp.wp.mil.pl/pl/pages/nsip/
Obecna sytuacja geopolityczna pozytywnie wpływa na rozwój sojuszu, a tym samym bezpieczeństwo oraz produkcję zbrojeniową, która niewątpliwie zalicza się do produkcji krajowej. Przedsiębiorstwa zrzeszone w Polskiej Grupie Zbrojeniowej w 2020 roku wygenerowały 6,5 mld przychodu z prawie 5% wzrostem r.r., zaś cały sektor przemysłu zbrojeniowego wygenerował 9 mld przychodów. Należy wykorzystać tą szansę oraz inwestować w krajowych producentów, ponieważ rozwijają się oni wraz z dofinansowaniami oraz podnoszeniem standardów i wymagań członkowskich NATO.
Autorzy: Marek Matysek, Stanisław Krawczyk
Korekta: Basia Kowalczyk
Źródła:
https://gospodarka.dziennik.pl/news/artykuly/8686187,nato-polska-wydatki-pkb-wojsko-uzbrojenie.html
https://www.nato.int/cps/en/natohq/topics_67655.htm
