Wolność, bezpieczeństwo i pewniejsza pozycja polityczna to jedne z wielu benefitów, które płyną z uczestnictwa w Traktacie Północnoatlantyckim zwanym w skrócie NATO. Wtargnięcie wojsk rosyjskich 14 lutego 2022 roku na teren niepodległego państwa sprowadziło wzrok opinii publicznej na znaczenie uczestnictwa państw w koalicjach gwarantujących wzajemne wsparcie w sytuacji zagrożenia jednego z członków. Na nowo rozpoczęła się szeroko dyskutowana kwestia dotycząca tego, czy Ukraina doczeka się upragnionego członkostwa w sojuszu. Jednak jakie realnie szanse ma zaatakowane państwo na dołączenie do NATO? I, co najważniejsze, czy innym państwom członkowskim by się to opłacało?
SKĄD WZIĘŁO SIĘ NATO?
Rok 1949, tuż po II wojnie światowej – powstaje traktat, którego sygnatariuszami było 12 państw: Belgia, Dania, Francja, Holandia, Islandia, Kanada, Luksemburg, Norwegia, Portugalia, Stany Zjednoczone, Wielka Brytania i Włochy. USA od początku istnienia NATO miało na celu zgromadzenie państw narażonych na agresję ze strony ZSRR. Istotną rolę w rozwoju sojuszu miała trwająca w późniejszych latach zimna wojna, podczas której NATO prowadziło intensywne działania w celu rozwoju pozycji USA na arenie międzynarodowej oraz współpracy między państwami. Z biegiem lat państwa dołączały do sojuszu w celu uzyskania wzajemnych gwarancji bezpieczeństwa militarnego. W 2023 roku do NATO należy 30 krajów, w tym Polska.
FINANSOWANIE NATO
Pytanie, które od razu nasuwa się na myśl podczas rozważań na temat działalności Paktu Północnoatlantyckiego, dotyczy tego, jakie wydatki poszczególne państwa ponoszą ze względu na członkostwo w sojuszu. Podczas szczytu NATO w Walii w 2014 roku ustanowiono próg wydatków na obronę w wysokości 2% PKB. Państwem, które wnosi najwięcej środków w finansowanie budżetu NATO są Stany Zjednoczone, które w samym 2023 roku wniosły środki na poziomie 811 USD z wydatkami na obronę na poziomie 3,57% PKB. Polska w tym samym roku sfinansowała NATO kwotą 15 miliardów USD, co stanowiło 2,34% PKB. Chociaż procentowo udział wydatków na zbrojenie do PKB w poszczególnych państwach nie jest znacząco odmienny, to kwoty, które są wznoszone, drastycznie się od siebie różnią.
Źródło grafiki: https://www.nato.int/nato_static_fl2014/assets/pdf/2022/6/pdf/220627-def-exp-2022-en.pdf
Powyższa grafika ukazuje, jak rozkładało się finansowanie NATO pod względem udziału wydatków zbrojeniowych w PKB kraju. USA, jako kluczowy członek sojuszu m.in. poprzez największą siłę finansowania, ma znaczącą pozycję negocjacyjną podczas szczytów.
WSPARCIE UKRAINY
Ukraina nie jest członkiem NATO, dlatego też nie obowiązuje jej często cytowany 5 art. Traktatu Północnoatlantyckiego, którego treść brzmi:
“Strony zgadzają się, że zbrojna napaść na jedną lub więcej z nich w Europie lub Ameryce Północnej będzie uznana za napaść przeciwko nim wszystkim i dlatego zgadzają się, że jeżeli taka zbrojna napaść nastąpi, to każda z nich, w ramach wykonywania prawa do indywidualnej lub zbiorowej samoobrony, uznanego na mocy artykułu 51 Karty Narodów Zjednoczonych, udzieli pomocy Stronie lub Stronom napadniętym, podejmując niezwłocznie, samodzielnie jak i w porozumieniu z innymi Stronami, działania, jakie uzna za konieczne, łącznie z użyciem siły zbrojnej, w celu przywrócenia i utrzymania bezpieczeństwa obszaru północnoatlantyckiego.”
Artykuł ten jest kluczowy, ponieważ gwarantuje on wzajemną obronę państw członkowskich w przypadku napaści ze strony kraju zewnętrznego. Pomimo że Ukraina nie należy do NATO, to podczas trwających na jej terenie działań zbrojnych sojusz przeznaczył znaczne środki w celu zapobiegnięcia rozpowszechnieniu się wojny na szerszą skalę.
Ile kosztowało NATO wsparcie militarne państwa spoza sojuszu?
Źródło grafiki: https://www.aljazeera.com/news/2023/2/15/infographic-how-much-have-nato-members-spent-on-ukraine
Powyższa grafika prezentuje wartości wsparcia wybranych państw sojuszu w miliardach euro. Wsparcie Ukrainy kosztowało Stany Zjednoczone prawie 50 miliardów euro, z kolei Polska przeznaczyła na ten cel 3 miliardy euro. Kwoty te uwzględniają wsparcie na poziomie finansowym, humanitarnym, jak i militarnym. Sojusz ponosi bardzo duże nakłady finansowe na rzecz państwa, które nie jest jego członkiem, jednak Prezydent USA Joe Biden podkreśla, że wsparcie Ukrainy ma kluczowe znaczenie, by nie dopuścić do konfliktu na skalę światową.
“Będziemy z wami tak długo, jak to będzie konieczne”
– prezydent USA Joe Biden podczas wizyty w Kijowie.
UKRAINA W NATO?
Chociaż sojusz okazał znaczące wsparcie Ukrainie to samo dołączenie państwa do NATO nadal wzbudza wiele kontrowersji. Dołączenie do sojuszu państwa będącego w stanie wojny jest wydarzeniem, które nie ma jeszcze precedensu. Pomimo wielu rozmów oraz luźnych zapewnień wsparcia Sekretarz Generalny NATO Jens Stoltenberg podkreślił, że Ukraina nie będzie w stanie dołączyć do NATO, póki trwa wojna z Rosją. Takie stanowisko nie satysfakcjonuje Prezydenta Ukrainy, który oczekuje na oficjalne zaproszenie do sojuszu. Podczas ostatnich szczytów NATO wspomniana kwestia Ukrainy jest szeroko dyskutowana, jednak opinia wschodniej części Europy różni się od stanowiska Niemiec i USA, których zdanie jest kluczowe w tej kwestii. Na taką pozycję mogły wpłynąć wypowiedzi Prezydenta Rosji, Władimira Putina, który wymienił ekspansję NATO w kierunku wschodu jako jedną z przyczyn napaści na NATO. Z kolei Państwa Wschodu doświadczone wydarzeniami z przeszłości zdają sobie sprawę, jakim zagrożeniem jest Rosja i są bardziej przychylne dołączeniu Ukrainy do NATO. Wiele osób trafnie uważa, że tak bezpośrednie wsparcie Ukrainy przez zachód mogłoby wywołać burzliwą reakcję Rosji prowadzącą do zwiększenia wydatków militarnych państw, które obecnie są względnie odległe od trwającej w Ukrainie wojny. Już teraz wszystkie państwa sojuszu odczuły finansowe skutki trwającej inwazji Rosji, a bardziej drastyczne działania mogłyby jeszcze bardziej pogłębić ten efekt w gospodarkach, które do teraz borykają się z problemami ekonomicznymi.
Wojna w Ukrainie to drastyczna sytuacja, w której Rosja zdecydowała się napaść na niepodległe i suwerenne państwo. Wsparcie ze strony zachodu jest konieczne dla Ukrainy w celu zachowania niepodległości, jednak tak jak wszystkie działania militarne niesie ze sobą duże nakłady finansowe państw, które nie są bezpośrednio powiązane z Ukrainą sojuszem. Kolejne miesiące czy lata mogą wiele zmienić, jednak na ten moment termin wejścia Ukrainy do NATO nadal pozostaje pod znakiem zapytania.
Autor: Julia Cios
Korekta: Basia Kowalczyk
Źródła:
- https://sip.lex.pl/akty-prawne/dzu-dziennik-ustaw/traktat-polnocnoatlantycki-waszyngton-1949-04-04-16885651/art-5
- https://businessinsider.com.pl/gospodarka/z-czym-przyjezdza-joe-biden-5-najwazniejszych-cytatow-ktore-to-tlumacza/ndy689b
