Czy nowotwory dopadają tylko ludzi? Czy kiedyś też istniały nowotwory? Czy istnieje lekarstwo na raka? Czy pojęcie rak i nowotwór to synonimy?
Źródło: https://www.edziecko.pl/rodzice/7,79361,25173606,nowotwor-podzial-leczenie-i-zapobieganie.html
Skąd się bierze nowotwór?
Idea komórki towarzyszy nam przez całe nasze życie – jesteśmy przecież z nich zbudowani. Pierwsza komórka pojawiła się 4 mld lat temu w wyniku połączenia się ze sobą związków organicznych. Pierwotnie zdrowa komórka dzieli się na dwie komórki potomne o identycznych informacjach genetycznych względem komórki macierzystej. Gdy powstałych komórek jest już wystarczająco dużo i stykają się z innymi, cały proces zostaje zahamowany. Jak zauważa profesor Piotr Sułkowski, szacuje się, że ok. 98% komórek jest regularnie zmienianych, np. warstwy płuc – co kilka tygodni, paznokcie – co kilka miesięcy.
Komórki nowotworowe od zdrowych odróżnia nieustanny, nieograniczony podział. Pytanie, które się od razu nasuwa, to jak komórki nowotworowe są zdolne do tak częstego i masywnego podziału? Odpowiedź jest prosta i zawiera się w jednym słowie – telomerazy, a tak dokładnie ich zwiększona aktywność. Wiele komórek nowotworowych ma skrócone telomery oraz aktywną telomerazę. Powoduje ona ominięcie fizjologicznego limitu podziału jednej komórki. Jeśli telomeraza zostałaby zatrzymana przez leki jako część terapii, którą wprowadzają lekarze, wzrost guza mógłby zostać zahamowany. Warto zauważyć również, że podział komórek nowotworowych nie jest naturalnym mechanizmem. Kiedy nowotwór rośnie i dochodzi do ścian naczyń krwionośnych lub limfatycznych, nie przestaje się dzielić i zaczyna wnikać do wnętrz tych naczyń. Gdy komórki nowotworowe odrywają się od ścian, przemieszczają się przez naczynia chłonne i zatrzymują się w węzłach chłonnych. Tak między innymi powstają przerzuty. Cały ten proces omawia dr hab. Tomasz Jastrzębski z Kliniki Chirurgii Onkologicznej z Uniwersyteckiego Centrum Klinicznego w Gdańsku. Etapy powstawania komórek nowotworowych przedstawia poniższa oś czasu.
Rys. 1. Etapy karcynogenezy – dr hab. n. med. Tomasz Jastrzębski, prof. ndzw. GUMed Klinika Chirurgii Onkologicznej Uniwersyteckie Centrum Kliniczne w Gdańsku
Inne widoczne podobieństwa między komórkami zdrowymi i nowotworowymi to ich unikalne zdolności samoodnawiania oraz proliferacji. Natomiast tym, co je od siebie różni, są występujące w komórkach nowotworowych błędy w informacjach genetycznych. Dotyczą one cyklu komórkowego oraz programowania śmierci. Uszkodzenie DNA prowadzi do zaburzenia procesu syntezy białek przekazujących informację w komórce, co skutkuje utratą kontroli nad cyklem komórkowym. Nasuwa się więc pytanie, czemu komórki nowotworowe nie są usuwane na drodze apoptozy? Odpowiedź na nie udziela mgr farmacji Sara Jankowska, która tłumaczy, że:
“Komórki nowotworowe nie są też usuwane na drodze apoptozy, ponieważ jej mechanizm także ulega uszkodzeniu. Wynika to z mutacji w obrębie informacji na temat białek inicjujących ten proces. W konsekwencji komórki te dzielą się w nieskończoność”.
Mgr Jankowska omawia również ważne pojęcie często przedstawiane jako najgorszy aspekt nowotworu. Mowa tutaj o przerzutach, które mogą doprowadzić do szybszej śmierci pacjenta.
Rak a nowotwór – czy to synonimy?
Na początku artykułu pojawiło się jedno ważne pytanie: “Czy pojęcie rak i nowotwór to synonimy?”. Potocznie odpowiedź brzmi tak, ale jeśli chcemy posługiwać się językiem naukowym oraz być bardziej szczegółowi, to tak naprawdę nowotwór to źle funkcjonująca tkanka, która powstaje przez namnażanie komórek nowotworowych, a rak to nazwa, która pochodzi od kształtu złośliwego nowotworu piersi zaobserwowanego już w starożytności. Podsumowując, rak jest nowotworem, ale nie każdy nowotwór rakiem.
Historia nowotworu
Odpowiadając na powyższe pytanie, poruszyłam kolejne zagadnienie, czyli: “Czy kiedyś też istniały nowotwory?”. Jak wspomniałam, nazwa “rak” pochodzi od kształtu nowotworu, który opisał Hipokrates, prekursor współczesnej medycyny żyjący w latach 460-370 p.n.e w Starożytnej Grecji. Nie tylko Grecy zaobserwowali tę chorobę – jednym z najstarszych doniesień o raku piersi jest manuskrypt datowany na 1500 r. p.n.e. To i kolejne odkrycie, czyli zdiagnozowanie raka kości w szczątkach mumii, mówi nam, że Egipcjanie również zmagali się z tym problemem. Te dowody wskazują na występowanie nowotworu w już odległych czasach, więc błędne jest określanie go jako choroby “powstałej” w XXI wieku.
Rak kości
Źródło: https://tibtit.pl/484755/tak-wyglada-rak-kosci/
Nasieniak jądra – preparat orchidektomii
Źródło: https://pl.wikipedia.org/wiki/Nasieniak
Jak wygląda leczenie nowotworów?
Na początku warto wspomnieć jakie wyróżniamy sposoby leczenia systemowego. Są to:
- CHEMIOTERAPIA – leczenie, które polega na doprowadzaniu komórek nowotworowych do śmierci przez podawane leki.
- HORMONOTERAPIA – wykorzystywanie leków hormonalnych do walki z chorobą.
- IMMUNOTERAPIA – zastosowanie leków oddziałujących na układ odpornościowy.
- LECZENIE CELOWANE – leczenie, które wykorzystuje lekki działające na konkretny receptor znajdujący się na komórce nowotworowej.
Oczywiście to nie wszystkie sposoby na walkę z rakiem, poza nimi istnieje chociażby radioterapia, czy brachyterapia. Każda metoda lecznicza różni się od siebie działaniem, przebiegiem, ale za to wszystkie terapie mają ten sam cel – pokonanie nowotworu. Niestety we współczesnym świecie odnotowuje się wiele przypadków raka. W 2020 r. jak podaje GUS, w Polsce zmarło z tego powodu około 109 tysięcy osób. Warto zwrócić uwagę na to, że te liczby nie maleją, lecz rosną. Z tego powodu musimy zadbać, abyśmy to my nie stali się ofiarami nowotworu. W Polsce aż 92% ludzi, którzy zmarli z powodu raka, było w zaawansowanym stopniu nowotworu w momencie postawienia diagnozy. Dlatego, żeby zmniejszyć ryzyko, powinniśmy regularnie wykonywać badania. Dzięki temu lekarze będą w stanie wykryć pierwsze oznaki choroby i odpowiednio zareagować, co daje większe szanse na pokonanie nowotworu.
Dziękuję za uwagę.
Bibliografia:
https://www.poradnikzdrowie.pl/zdrowie/onkologia/komorka-nowotworowa-aa-6mRk-W9gZ-X9if.html
https://www.doz.pl/czytelnia/a12363-Jak_powstaje_nowotwor