W ostatnim czasie Minister Edukacji Barbara Nowacka zapowiedziała odejście od zadawania prac domowych w polskich szkołach. Oprócz zmniejszenia liczby godzin religii, to drugi projekt nowego resortu edukacji. Te zaproponowane inicjatywy stanowią istotne kroki w przekształcaniu polskiego systemu edukacji. Czy jednak los prac domowych jest już z góry przesądzony?
Nowe Ministerstwo Edukacji
W Sejmie X kadencji, w rządzie Donalda Tuska, Barbara Nowacka została powołana na stanowisko ministra edukacji. Już po zaprzysiężeniu nowego rządu w grudniu, minister zapowiedziała zmiany dotyczące: podwyżek dla nauczycieli, odchudzenia programu nauczania, odpolitycznienia szkoły oraz co stanowi istotę artykułu – odejścia od prac domowych.
W TVN24 Barbara Nowacka powiedziała:
Absurdalnych prac domowych, nadmiernie obciążających uczniów, nie powinno być. Zastanowiłabym się w konsultacji z ekspertami i dydaktykami, jak te prace domowe drastycznie ograniczyć. W klasach 1-3 w ogóle nie oceniałabym prac domowych.
W styczniu 2024 roku zmiany zostały potwierdzone, kiedy Barbara Nowacka ogłosiła w piątek 19 stycznia w programie “Tłit” Wirtualnej Polski, że od kwietnia szkoły podstawowe zrezygnują z zadań domowych. Przekazała, że następnym krokiem będzie stopniowe wyeliminowanie prac domowych także w szkołach średnich po kilku latach funkcjonowania bez nich w szkołach podstawowych.
Wiceminister edukacji Katarzyna Lubnauer wypowiadając się w “Rzeczpospolitej”, podkreśliła, że obecnie jest przekonana o bezsensowności przydzielania prac domowych uczniom klas 1-3, argumentując, że ich samodzielne rozwiązywanie jest dla nich zbyt trudne. Dodatkowo zaznaczyła, że prace domowe stawiają przed wyzwaniem nie tylko dzieci, lecz także ich rodziców, co uznaje za niepożądane. Stwierdziła również, że zadania domowe dla starszych uczniów powinny być istotnie ograniczone.
Co więcej, Donald Tusk 19 stycznia dodał na platformę X nagranie, w którym zapewnia w odniesieniu do prac domowych, że “tego problemu więcej nie będzie”. Od kwietnia mają nastąpić nowe zasady: w klasach 1-3 “żadnych prac domowych”, a w klasach 4-8 “tylko dla chętnych i bez oceniania”.
100 konkretów Koalicji Obywatelskiej
Pomysł nie pojawił się znikąd, gdyż był on już zapowiedziany w 100 Konkretach Koalicji Obywatelskiej. Na stronie https://100konkretow.pl/edukacja/ można zobaczyć, że postulat o likwidacji prac domowych jest tam wyszczególniony.
Zlikwidujemy prace domowe w szkołach podstawowych. Wprowadzimy szeroką ofertę bezpłatnych zajęć pozalekcyjnych w szkole. Przeznaczymy dodatkowe pieniądze na zajęcia rozwijające zdolności uczniów i wyrównujące szanse, sport, rozwijanie zainteresowań. Zapewnimy pomoc w szkole zamiast korepetycji w domu.
Oprócz postulatu likwidacji prac domowych pojawiły się również obietnice wprowadzenia szerokiej oferty bezpłatnych zajęć pozalekcyjnych w szkole, ale jeszcze nie poznaliśmy żadnych konkretów na ten temat.
Konsekwencje braku zadań domowych
Zadania domowe wydają się być nieodłączną częścią polskiej edukacji, a przynajmniej wydawały się do momentu, kiedy zaczęto mówić o ich likwidacji. Można wyróżnić wiele wad prac domowych, takie jak: nadmierne obciążenie uczniów (kiedy powinni znaleźć czas na odpoczynek?), powodowanie stresu i silnej presji u uczniów z trudnościami. Ale występują również zalety: zadania są powtórką i utrwaleniem materiału, wzmacniają samodyscyplinę, a w przypadku np. matematyki – stanowią jedyną formę “nauczenia się” i zrozumienia problemu matematycznego poprzez samodzielne ćwiczenie liczenia na różnych przykładach.
A co jeśli chodzi o nierówności wśród uczniów i kwestię zadawania zadań domowych?
W tym temacie zdania są podzielone. Niektórzy twierdzą, że to właśnie zadania domowe pogłębiają problem nierówności, gdyż rozwiązywanie prac w domu w najniższych klasach szkoły podstawowej wiąże się często z pomocą rodziców, a nie zawsze mają oni czas i możliwości, aby pomóc swoim dzieciom. Jednakże nierówności w postaci mniejszego kapitału edukacyjnego i kulturalnego wśród rodziców, a także brak zadań do rozwiązania w domu, mogą pogłębić jeszcze bardziej przepaść pomiędzy dziećmi z bogatszych, bardziej wyedukowanych rodzin a dzieci z biedniejszych, mniej wykształconych rodzin. Wynika to z faktu, że zadanie obowiązkowe w pewien sposób mobilizuje słabszych uczniów, gdyż wynikają z tego konsekwencje. W obliczu braku pracy domowej, uczeń może w ogóle nie otworzyć książki i nie dokonać żadnej powtórki w domu, ponieważ rodzic nie zawsze zwróci mu na to uwagę. Zadania domowe mogą motywować uczniów do systematycznej nauki, a ich brak może skutkować zaniedbaniem utrwalenia materiału i samodzielnej pracy.
Istotne jest więc, aby rozporządzenie Barbary Nowackiej było kompleksowym projektem, który rozważyłby wszelkie “za” i “przeciw” oraz by odbyły się konsultacje z nauczycielami i rodzicami, którzy podzieliliby się swoimi spostrzeżeniami na temat zmian w szkolnictwie.
Kiedy zakaz dojdzie do skutku?
Początkowo, tak jak zostało wspomniane we wstępie artykułu, zmiany miały nadejść w pierwszych dniach kwietnia bieżącego roku. 26 stycznia do konsultacji i uzgodnień został skierowany projekt nowelizacji rozporządzenia Ministra Edukacji dotyczącego prac domowych i średniej ocen w szkołach publicznych. Zgodnie z projektem rozporządzenia, nauczyciele uczący w klasach I-III szkoły podstawowej nie mogą przypisywać uczniom żadnych pisemnych ani praktycznych prac domowych do wykonania poza zajęciami dydaktycznymi. Natomiast w klasach IV-VIII nauczyciel może zlecić uczniowi pracę domową, która może przybrać formę pisemną lub praktyczną, lecz nie będzie ona obowiązkowa oraz nie będzie podlegać ocenie. Konsultacje publiczne projektu potrwają do 26 lutego br., a na konkretną datę (być może kwietniową) zmian w oświacie będzie trzeba jeszcze poczekać.
Źródła: GOV, Rządowe Centrum Legislacji, TVN24, Rzeczpospolita, WP, X.
